Co to jest Fundusz Sprawiedliwej Transformacji?
Wiele osób zadaje mi pytania - o co chodzi z tym funduszem sprawiedliwej transformacji? Wszystko przez wczorajszą (13.03) decyzję sądu, przez którą ponownie na naszym terenie zaczyna mówić się o tym instrumencie. Warto więc poznać przynajmniej podstawy FST.
A wiec FST, to specjalne pieniądze dla regionów węglowych w trakcie transformacji – czyli w trakcie długiego procesu zamykania kopalni, które mają zminimalizować negatywne skutki zmian.
Fundusz Sprawiedliwej Transformacji (FST) to specjalne środki przeznaczone dla regionów, które przechodzą przez proces transformacji związany z redukcją emisji węgla i osiągnięciem neutralności klimatycznej. Te regiony, często związane z przemysłem węglowym, doświadczają negatywnych skutków takiej transformacji, takich jak utrata miejsc pracy i inne problemy społeczne i ekonomiczne.
Dla regionów słabiej rozwiniętych ustala się go na poziomie maksymalnie 85 %, dla regionów w okresie przejściowym – na poziomie 70 % i dla regionów lepiej rozwiniętych – na poziomie 50 %. Całkowity budżet Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji na lata 2021–2027 wynosi 17,5 mld EUR
FST stanowi kluczowy mechanizm dotacyjny wspierający te regiony, które są szczególnie dotknięte skutkami transformacji w kierunku neutralności klimatycznej oraz rosnących nierówności regionalnych. Fundusz ten nie finansuje samej transformacji, ale ma na celu łagodzenie jej skutków. Wsparcie udzielane jest na podstawie Terytorialnych Planów Sprawiedliwej Transformacji, które opisują zobowiązania państwa członkowskiego w zakresie transformacji, zgodnie z celami Unii Europejskiej dotyczącymi neutralności klimatycznej do 2050 roku.
Jedną z istotnych cech FST jest przydzielanie części środków niekonkurencyjnie, co oznacza, że istnieje lista indykacyjna projektów. Jeśli dany projekt został uznany za kluczowy dla regionu w terytorialnym planie, to nie konkuruje on z innymi projektami o finansowanie. Dlatego jakość i istotność terytorialnego planu jest kluczowa, ponieważ decyduje o alokacji środków.
Obecnie do wsparcia w ramach Funduszu Sprawiedliwej Transformacji zostało wyznaczonych 5 polskich regionów:
- Śląsk (górny)
- Wielkopolska (podregion koniński)
- Dolny Śląsk (podregion wałbrzyski)
- Małopolska Zachodnia
- Łódzkie
A zaraz za granicą niemiecką – mamy bliski nam region Lusatia oraz regiony czeskie – także objęte wsparciem.
Gdzie jest powiat zgorzelecki?
Na pewno nie w Funduszu Sprawiedliwej Transformacji.
Rząd polski zdecydował o rozpoczęciu wygaszana kompleksu Turów po 2044, a to zablokowało możliwość objęcia regionu Turowa tym specjalnym wsparciem – wymagania dla wszystkich regionów UE były takie same.
4 października, przedstawiciele władz samorządowych naszego regionu podpisali porozumienie, na bazie którego powstał Komitet Transformacji Regionu Turoszowskiego. Inicjatorem porozumienia był Zarząd Starostwa Powiatowego w Zgorzelcu. Rolą Komitetu jest działanie na rzecz transformacji regionu węglowego, zgodnie z wymogami prawa krajowego i międzynarodowego, przy współpracy z Komisją Europejską w ramach „Platform for Coal Regions in Transition. Działania komitetu nie doprowadziły do włączenia powiatu zgorzeleckiego do systemu wsparcia.
Powyżej to fakty, ale tu pozwolę sobie na krótki komentarz. Jestem przekonana, że w naszym regionie niewiele jest osób, które mieszkając tu, znając realia zatrudnienia i siłę gospodarczą regionu powiązaną bezpośrednio i pośrednio z kompleksem - chciałby zamknięcia kompleksu z dnia na dzień. Ale – niewiele jest też osób, które rozmawiają na te „niewygodne” tematy.
A myślę, że trzeba zadać sobie pytanie - czy nie jest prawdopodobnym scenariuszem to, że z uwagi na warunki ekonomiczne (nieopłacalność wydobycia) lub inne czynniki zewnętrzne czy nawet prawne - kompleks Turów zostanie zamknięty wcześniej niż w 2044 r., a region bez żadnego wsparcia finansowego powtórzy zapaść wałbrzyską?
A dla dociekliwych kilka odnośników:
https://www.europarl.europa.eu/factsheets/pl/home
https://ec.europa.eu/regional_policy/funding/just-transition-fund/just-transition-platform_en
https://ec.europa.eu/regional_policy/funding/just-transition-fund_en
https://umwd.dolnyslask.pl/gospodarka/fundusz-sprawiedliwej-transformacji/
http://sprawiedliwa-transformacja.pl/
Cykl prowadzi Joanna Tokarczuk – która jest doświadczoną menedżerką samorządową, Euroliderem, która pozyskała ponad 30 milionów euro dla naszego regionu, specjalistą w dziedzinie OZE oraz ekspertem Platformy Regionów Węglowych ds. transformacji i organizatorem, wolontariuszem, nauczycielką, silną kobietą i niezależną osobą.
Zgromadziła szeroką wiedzę w dziedzinie projektów (od pomysłu do rozliczenia i kontrole) oraz w dziedzinie psychologii w zarządzaniu w połączeniu z ochroną środowiska i nową drogą energetyczną, co umożliwia skuteczną zmianę regionu.
Jestem też otwarta na pytania, tematy i sprawy, które Was w tematyce dotacji interesują – piszcie na adres redakcji.