Zapomniana Czerna Mała przykładem kiepskiego stan naszych rzek.
Publikujemy tekst nadesłany nam przez Ruszów.info. Jest to doskonała analiza, jednej z rzek na terenie naszego powiatu, która śmiało może znaleźć odniesienie do innych, które są w równie beznadziejnym stanie…
Czerna Mała – rzeka w zachodniej Polsce w województwach lubuskim i dolnośląskim; lewy, najdłuższy dopływ rzeki Czerna Wielka, wypływa na terenie wsi Godzieszów, w gminie Nowogrodziec i płynie przez obszar Borów Dolnośląskich – przez Gminę Węgliniec i Iłowę. Taka krótka charakterystyka zawarta jest m.in. w Internetowej encyklopedii WIKIPEDIA.
Na terenie Gminy Węgliniec początkowy bieg rzeki Czerna Mała przebiega przez obszary rolnicze i leśne, omijając zurbanizowane obszary Gminy. Dopiero począwszy od sołectwa Stary Węgliniec, poprzez sołectwa Piaseczna, Jagodzin Ruszów i Kościelna Wieś Czerna Mała przepływa przez środek wiejskiej zabudowy każdej ze wsi.
Skąd temat i zainteresowanie rzeką Czerna Mała? Otóż w kontekście zaistniałej powodzi w południowo- zachodniej Polsce i szkód powstałych w tym kataklizmie, a w połączeniu ze stanem technicznym koryta rzeki Czernej Małej, koniecznym jest zasygnalizowanie i zwrócenie uwagi instytucji i osób odpowiedzialnych za ochronę ludności i mienia o zagrożeniu, jakie może zaistnieć na terenie Gminy Węgliniec.
Powyższe uwagi i stwierdzenia znajdują uzasadnienie w treści Rozporządzenia Rady Ministrów ujmujące obszar m.in. Powiatu Zgorzeleckiego, na którym wystąpił stan klęski żywiołowej. Powodem ujęcia obszaru Powiatu Zgorzeleckiego, w wykazie o samorządów, na których terenie wystąpił stan klęski żywiołowej, były szkody powstałe w mieniu i infrastrukturze na terenie gmin południowej części powiatu przy Nysie Łużyckiej.
Chcąc czytelnikom uzmysłowić o jakim zagrożeniu mowa, jak i jaki jest stan techniczny koryta Czernej Małej, prezentujemy zdjęcia tych samych odcinków rzeki wykonanych w roku 2010, 2011, 2012 i w obecnym roku 2024, w październiku.
Pierwsze zestawienie fotografii i pierwsze ze zdjęć z roku 2012 przedstawia stan koryta, jaki w okresie od lat od 70 ubiegłego stulecia do 2010 roku, był utrzymywany przez służby i instytucje szczebla wojewódzkiego.
Przy takiej dbałości o stan koryta Czernej Małej, intensywne kilkudniowe opady we wrześniu 2010 roku, stworzyły zagrożenie podtopieniami i szkodami w mieniu.
Zdjęcie obok prezentuje ogrom ilości wody, który nie zmieścił się w prawidłowo utrzymanym korycie rzeki. Poniższe dwa zdjęcia prezentują ten sam odcinek rzeki, którego koryto ma wymiary rowu melioracyjnego, którego dno niemalże jest zrównane z powierzchnią przyległych gruntów, a który to rów melioracyjny dawno nie widział zabiegów oczyszczających.
Kolejne zestawienie zdjęć prezentuje ilość wody (jaka przepływa rzeką przy prawidłowym stanie technicznym) w okresach intensywnych opadów czy też w okresie topniejącego śniegu. Obecny stan techniczny koryta i powyższy opis dotyczący stanu technicznego rowu melioracyjnego potwierdza potencjalne zagrożenie podtopieniami i szkodami w mieniu.
Następne zestawienie zdjęć potwierdza zagrożenie szkodami w infrastrukturze (wieża telefonii komórkowej), jak i również szkody powstałe w powierzchni gruntów rolniczych, niszcząc uprawy na gruntach ornych czy też zabagniając użytki zielone.
Poniższe fotografie dokumentują również szkody w infrastrukturze technicznej, jak i zabudowie mieszkaniowej.
Nasuwa się pytanie: Kto obecnie jest odpowiedzialny za rzekę Czerna Mała? Kto i jakie pieniądze posiada na utrzymanie w odpowiednim stanie technicznym rzeki Czerna Mała?
Do 31.12.2017 roku odpowiedzialnym za gospodarkę zasobami wód, zbiornikami wodnymi, rzekami i ciekami wodnymi były wojewódzkie Zarządy Gospodarki Wodnej, a konkretnie w odniesieniu do obszaru Gminy Węgliniec obowiązki w tym zakresie realizował Oddział we Lwówku Śląskim. Jakość tej gospodarki prezentuje pierwsze ze zdjęć.
Z dniem 01 stycznia 2018 roku ówcześni rządzący dokonali zmian w ustawie prawo wodne tworząc państwową osobę prawną - Państwowe Gospodarstwo Wodne WODY POLSKIE. Utworzono Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu, a mniejsze jednostki organizacyjne stanowiły Zarządy Zlewni wód powiązane z głównymi rzekami w naszym regionie – rzeką Bóbr i Nysą Łużycką. Zarządy Zlewni podzielono na najmniejsze jednostki organizacyjne-Nadzory Wodne.
Gmina Węgliniec, przez którą przepływa Czerna Mała, będącej dopływem Czernej Wielkiej, która to rzeka z kolei stanowi dopływ Bobru, przypisana została do Zarządu Zlewni Wód w Lwówku Śląskim obejmującej rzekę Bóbr. Jednostką organizacyjną Zarządu Zlewni Wód w Lwówku Śląskim, odpowiedzialną za rzekę Czerna Mała wpływającą do Czernej Wielkiej na terenie Gminy Iłowa, uczyniono Nadzór Wodny w Żaganiu. Tym samym odpowiedzialnym za stan techniczny i utrzymanie Czernej Małej uczyniono jednostkę organizacyjną Wód Polskich położoną poza obszarem Powiatu Zgorzeleckiego i co gorsze poza obszarem Województwa Dolnośląskiego.
Taki podział administracyjny Zlewni Wód w Lwówku Śląskim na Nadzory Wodne miał i ma bezpośredni wpływ na ilość wykonanych prac konserwacyjnych na rzekach, a wskaźnikami w tym zakresie są ilości km udrożnień i prac konserwacyjnych na rzekach. Poniższy diagram, sporządzony na podstawie źródłowych dokumentów obydwu instytucji, potwierdza bezpośredni wpływ i zastosowanie zasady: początkowe odcinki biegu rzek, ze względu na małą ilość przepływającej wody nie wymagają wykonywania żadnych prac konserwacyjnych i ponoszenia nakładów finansowych.
Sporządzony, również na podstawie danych źródłowych, poniższy diagram przedstawia wielkość środków przeznaczonych środków finansowych na realizację zadań na obszarze Gminy Węgliniec. Nie można mieć żadnych wątpliwości co do zaprzestania finansowania przez Nadzór Wodny w Żaganiu utrzymania i konserwacji Czernej Małej na obszarze Gminy Węgliniec.
Pojawiająca się w 2022 roku kwota 18 tys. zł przeznaczona została na interwencyjne prace udrażniające na potoku Gumnica w Ruszowie i Kościelnej Wsi. Kwotę 10,8 tys zł w 2023 roku wydano na wycinkę drzew i usunięcia wywrotów drzew z brzegów Czernej Małej w miejscowości Ruszów, Kościelna Wieś i Iłowa.
Kwotę wyliczono statystycznie, gdyż w sprawozdaniu Nadzoru Wodnego Żagań, przedkładanym corocznie Radom Powiatów, zgrupowano wydatek w całym roku na powyższy zakres dla 6 gmin w łącznej kwocie 64.800 zł.
Brak rozdzielnego przedstawiania zakresu prac i wielkości środków finansowych przeznaczonych na utrzymanie rzek i infrastruktury technicznej, w każdej z gmin położonej na obszarze działania Nadzoru Wodnego w Żaganiu, uniemożliwia, a wręcz czyni niemożliwym ustalenie wielkości nakładów poniesionych w danej gminie na wykonanie określonego rodzaju prac.
Kolejnym, jeśli nie najważniejszym dowodem na potwierdzenie tezy o zaprzestaniu finansowania utrzymania i konserwacji rzek i cieków wodnych w początkowym ich biegu, jest poniższy diagram. W diagramie tym zestawiono ilości środków, jakie posiada do dyspozycji Nadzór Wodny Żagań, ze środkami finansowymi, jakie Nadzór Wodny przeznaczył na utrzymanie i konserwację rzeki i cieków wodnych na obszarze Gminy Węgliniec. Dwie kwoty (18,6 tys. w 2022 i 10,8 tys. zł w 2023) wymienione wyżej były jedynymi środkami, jakie przeznaczono na prace w Gminie Węgliniec. W okresie minionych 6 lat funkcjonowania Nadzoru Wodnego w Żaganiu na prace konserwacyjne i utrzymanie rzek przeznaczono kwotę 3.260.851,- z tego w ostatnich dwóch latach na teren Gminy Węgliniec przeznaczono kwotę 29.400,- zł.
Powyższe dane zaczerpnięte zostały z treści, corocznie przedkładanych Radom Powiatów, sprawozdań z działalności Nadzoru Wodnego w Żaganiu.
Na jeden, bardzo istotny szczegół sprawozdania, należy zwrócić uwagę. Sprawozdanie to przedstawia wielkość środków i zakres prac, jakie wykonane zostały na obszarze poszczególnych samorządów.
Sprawozdanie nie przedstawia kosztów działalności Nadzoru Wodnego, w tym struktury zatrudnienia, wydatków na utrzymanie administracji, biur, samochodów. Celowym się wydaje uzyskanie informacji publicznej, dotyczącej kosztów działalności Nadzoru Wodnego i efektów uzyskanych w zakresie utrzymania w odpowiednim stanie rzek i infrastruktury z nimi związanej. Czy proporcje w tym zakresie są właściwe i odpowiednie?
Po powyższej lekturze nasuwa się pytanie: kto powinien się zainteresować stanem technicznym urządzeń wodnych i podjąć interwencję w instytucji do tego powołanej?
W sytuacji zaniedbań w zimowym utrzymaniu nawierzchni dróg publicznych, w sytuacji niewłaściwego utrzymania poboczy i oznakowania, jak i niewłaściwego stanu technicznego nawierzchni dróg powiatowych i wojewódzkich, włodarze samorządów znają ścieżki i metody medialnego sposobu wymuszania określonych działań w tym zakresie.
W przypadku stanu technicznego niektórych rzek i cieków wodnych nikt nie podnosi larum, nikt nie wyśle do Wód Polskich chociaż jednego pisma z interwencją.
Niech milczenie na ten temat nie doprowadzi do tytułowego zapomnienia, a bezczynność w dbałości o stan techniczny do utracenia rzeki Czerna Mała.