Transformacja drugiej prędkości – w Warszawie regiony wykluczone z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji
Wczoraj (28.05) w siedzibie Ministerstwa Klimatu i Środowiska odbyło się dziś kluczowe spotkanie z Sekretarzem Stanu Krzysztofem Bolestą, poświęcone przyszłości regionów węglowych, które dotychczas nie zostały objęte wsparciem z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji (FST). W wydarzeniu wzięły udział delegacje z czterech istotnych obszarów: subregionu Turów, Kozienic, Połańca oraz Łęcznej/Bogdanki.
Spotkanie, zorganizowane z inicjatywy Fundacji Instrat, miało na celu omówienie możliwości wykorzystania środków z Funduszu Modernizacyjnego, w szczególności jego komponentu „sprawiedliwa transformacja”, jako alternatywy dla regionów pominiętych dotąd w systemowym wsparciu procesu odejścia od węgla.
W dyskusji wzięli udział przedstawiciele samorządów lokalnych, organizacji społecznych, spółek energetycznych oraz związków zawodowych. Najliczniejszą i najbardziej zróżnicowaną reprezentację wystawił subregion Turów, którego głos był szczególnie widoczny podczas rozmów. Ze strony Subregionu Turów wypowiadali się Rafał Gronicz, burmistrz Zgorzelca, Jan Michalski, wiceprezes zarządu ds. operacyjnych w PGE GiEK, Joanna Tokarczuk, prezes Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Innowacyjności Energetycznej STORIE oraz Bogumił Tyszkiewicz z Federacji Związków Zawodowych Górnictwa Węgla Brunatnego.
Delegację z Komitetu Transformacji Subregionu Turów tworzyli również Zbigniew Zjawin, starosta powiatu lubańskiego, Dariusz Furdykoń, wójt gminy Siekierczyn, Jan Majowski wójt gminy Sulików, Grzegorz Wieczorek, burmistrz miasta Lubań, Paweł Tomczyk, zastępca wójta gminy Zgorzelec oraz Ireneusz Owsik, członek zarządu powiatu zgorzeleckiego.
Rozmowy prowadzone były z Sekretarzem Stanu Krzysztofem Bolestą, który podczas otwarcia spotkania podkreślił, że transformacja energetyczna musi być procesem sprawiedliwym i inkluzywnym, obejmującym wszystkie regiony, niezależnie od wcześniejszego statusu w programach wsparcia. Eksperci Fundacji Instrat, w tym Michał Hetmański, przedstawili analizę sytuacji regionów wykluczonych z FST i zwrócili uwagę na fakt, że prawie 12,5 tysiąca pracowników w tych obszarach pozostaje bez dostępu do narzędzi i finansowania umożliwiającego płynne przejście do gospodarki niskoemisyjnej.
Jednym z najpilniejszych tematów spotkania była konieczność aktualizacji Terytorialnego Planu Sprawiedliwej Transformacji (TPST), który stanowi formalny warunek uruchomienia środków z Funduszu Modernizacyjnego. W 2021 roku przygotowano TPST dla powiatu zgorzeleckiego, jednak dokument ten nie został przyjęty uchwałą sejmiku ani skonsultowany z Komisją Europejską, co uniemożliwia obecnie uruchomienie finansowania. Fundusz Modernizacyjny mógłby dziś umożliwić realizację zaktualizowanych założeń tego planu, dając szansę na wdrożenie konkretnych działań w zakresie sprawiedliwej transformacji.
Podkreślono również, że kontynuacja Funduszu Sprawiedliwej Transformacji w nowej perspektywie unijnej nie jest przesądzona w obecnej formie, choć jest niezwykle potrzebna. Właśnie dlatego Fundusz Modernizacyjny może odgrywać kluczową rolę w uzupełnieniu luki finansowej i zapewnieniu wsparcia dla transformacji energetycznej w subregionie Turów.
W trakcie spotkania wskazano konieczne działania, jakie powinny zostać podjęte przez rząd, samorządy i przedsiębiorstwa, aby włączyć dotąd pominięte regiony w proces sprawiedliwej transformacji oraz zapewnić rozwój nowych kompetencji, miejsc pracy i bezpieczeństwo.