TriLand na Annual Political Dialogue w Koninie. Ważny list regionów wykluczonych!
W dniach 24–25 czerwca 2025 roku Konin stał się centrum europejskiej debaty o przyszłości regionów w transformacji energetycznej. W mieście odbyła się VI edycja Dorocznego Dialogu Politycznego („Annual Political Dialogue” – APD) – międzynarodowa konferencja o kluczowym znaczeniu dla regionów węglowych+, organizowana pod patronatem Prezydencji Polski w Radzie UE.
Konferencja
Tematyka konferencji obejmowała całe spektrum wyzwań transformacyjnych, od strategii dekarbonizacji przemysłu i wzmacniania pozycji społeczności lokalnych, po innowacyjne mechanizmy finansowania i podnoszenie kwalifikacji siły roboczej. Konferencja stanowiła platformę bogatą we współpracę, wymianę wiedzy i wspólny cel. W retrospekcji, można mieć jednak wrażenie, że pomimo szerokiej tematyki rozmów i wystąpień, nadal zbyt mało uwagi poświęcono realnym rozwiązaniom względem przyszłości funduszu; brakowało również debaty nad dalszą deregulacją w europejskim prawie energetycznym.
Wydarzenie zgromadziło szerokie grono uczestników – od komisarzy europejskich po regionalnych i lokalnych interesariuszy. Wśród uczestników byli m.in. Teresa Ribera – Wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej ds. Sprawiedliwej Transformacji, Dan Jørgensen – Komisarz UE ds. Energii i Mieszkalnictwa oraz Matthew Baldwin – Zastępca Dyrektora Generalnego Dyrekcji Generalnej ds. Energii. Województwo Dolnośląskie reprezentował Urząd Marszałkowski na czele z Panią Natalią Gołąb, członkiem Zarządu Województwa Dolnośląskiego.
W wydarzeniu uczestniczyła międzynarodowa delegacja członków platformy TriLand, w tym m.in. prof. Robert Knippschild (IÖR), Joanna Tokarczuk (STORIE), Agnieszka Pagels (IÖR), dr Marek Jaskólski (UJW) oraz reprezentacja samorządów subregionu Turów: starosta Lubański Zbigniew Zjawin, burmistrz miasta i gminy Bogatynia – Wojciech Dobrołowicz, jak również zastępca wójta gminy Zgorzelec, Paweł Tomczyk.
Dla regionu głównym celem i wyzwaniem jest dążenie do włączenia Subregionu Turów do Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Widząc trwające inwestycje w zakresie transformacji w Wielkopolsce Wschodniej, jeszcze bardziej jest widoczne, jak istotne jest zapewnienie sprawiedliwego wsparcia dla wszystkich społeczności przechodzących zmiany strukturalne – jasna wizja, właściwie skonstruowana strategia, a przede wszystkim pomoc finansowa to czynniki warunkujące rozwój i konkurencyjność regionu. Pamiętając porażkę transformacyjną Wałbrzysko – Noworudzkiego Zagłębia Węglowego, musimy świadomie, aktywnie i gdzie tylko można, podnosić głos w sprawie naszego regionu.
Wydarzenie zostało zorganizowane przez Inicjatywę na rzecz Regionów Węglowych w Transformacji, we współpracy z Komisją Europejską (DG ENER), Urzędem Marszałkowskim Województwa Wielkopolskiego oraz Agencją Rozwoju Regionalnego w Koninie, przy wsparciu Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji i projektu LIFE AFTER COAL PL.
List wykluczonych regionów węglowych do Komisarza UE ds. Energii i Mieszkalnictwa
Podczas wydarzenia odbyło się też oficjalne wręczenie listu skierowanego do Pana Dana Jørgensena, Komisarza UE ds. Energii i Mieszkalnictwa. List ten został przekazany przez reprezentację subregionu Turów oraz innych regionów węglowych, które nie zostały objęte finansowaniem w ramach Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (JTF).
Doroczny Dialog Polityczny, organizowany pod patronatem Prezydencji Polski w Radzie UE, stanowi kluczową platformę do dyskusji na temat przyszłości regionów węglowych w Europie. W tym kontekście, wręczenie listu nabiera szczególnego znaczenia, podkreślając potrzebę wsparcia dla regionów, które stoją przed wyzwaniami związanymi z transformacją energetyczną.
Sygnatariuszami listu byli: Mariusz Prawda, Burmistrz Kozienic, Zbigniew Zjawin, starosta powiatu Lubańskiego, Joanna Tokarczuk, pełnomocniczka Komitetu Transformacji Subregionu Turów, Paweł Tomczyk, zastępca Wójta Gminy Zgorzelec oraz Wojciech Dobrołowicz, Burmistrz Miasta i Gminy Bogatynia. Wspólnie wyrazili oni zaniepokojenie brakiem wsparcia finansowego dla ich regionów, które są w dużej mierze uzależnione od przemysłu węglowego.
Tło: Transformacja energetyczna w Polsce i rola regionów węglowych
Transformacja energetyczna w Polsce nabiera tempa, co znajduje odzwierciedlenie w Krajowym Planie na rzecz Energii i Klimatu (KEPAC) oraz strategiach przedsiębiorstw węglowych, takich jak Polska Grupa Energetyczna. Zgodnie z KEPAC, produkcja energii z węgla kamiennego ma spaść o ponad 50% w ciągu najbliższych pięciu lat, a produkcja energii elektrycznej z węgla brunatnego zmniejszy się o 90% do 2035 roku. W obliczu tych zmian kluczowe jest zapewnienie sprawiedliwej transformacji, która uwzględni zarówno korzyści, jak i negatywne skutki dla pracowników zamykanych zakładów, lokalnych społeczności i samorządów.
Treść listu: Kluczowe punkty i postulaty przedstawione w liście
List podkreśla pilną potrzebę wsparcia dla regionów węglowych, które nie są objęte finansowaniem z JTF. Sygnatariusze zwracają uwagę na dwutorową transformację w Polsce, gdzie niektóre regiony korzystają z pomocy unijnej, podczas gdy inne są pozbawione kluczowych instrumentów finansowania. Brak wsparcia finansowego dla regionów takich jak Turów, Bogdanka czy Kozienice prowadzi do poszerzenia nierówności między różnymi regionami i ich mieszkańcami. Bez ukierunkowanej pomocy niektóre społeczności mogą pozostawać w tyle zarówno pod względem społecznym, jak i ekonomicznym, co zagraża spójności i sprawiedliwości procesu transformacji energetycznej. Nowe Wieloletnie Ramy Finansowe UE rozpoczną się dopiero w 2028 roku, a przepływy finansowe z odnowionego Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji prawdopodobnie nie rozpoczną się przed 2030 rokiem.
Propozycje rozwiązań: Sugerowane działania i alternatywne źródła finansowania
W liście zasugerowano, aby regiony, które zostały pominięte, otrzymały tymczasowe wsparcie finansowe z Funduszu Modernizacyjnego UE lub innych przychodów z systemu EU ETS. Kluczowym priorytetem jest zapewnienie sprawiedliwej transformacji, co obejmuje poprawę perspektyw zatrudnienia dla pracowników w sektorach wydobycia paliw kopalnych i energetyki. Aby móc skorzystać z Funduszu Modernizacyjnego, regiony muszą mieć zatwierdzone przez Komisję Europejską Terytorialne Plany Sprawiedliwej Transformacji (TPST). W przeszłości niektóre regiony, takie jak Turów czy Lublin, nie uzyskały zgody Komisji Europejskiej na swoje TPST ze względu na niewystarczająco ambitne harmonogramy wygaszania działalności związanej z węglem.
Sprawiedliwa transformacja energetyczna jest kluczowa dla zapewnienia równowagi między korzyściami a negatywnymi skutkami dla społeczności lokalnych. List przekazany Komisarzowi Danowi Jørgensenowi podkreśla potrzebę opracowania alternatywnych systemów wsparcia i zapewnienia, że regiony węglowe nie zostaną pominięte w trakcie transformacji energetycznej. W miarę podejmowania działań na rzecz opracowania i zatwierdzenia TPST, konieczne jest rozważenie ustanowienia dedykowanego tymczasowego systemu wsparcia finansowego, co zapewniłoby sprawiedliwy i inkluzyjny charakter procesu transformacji. Tylko poprzez wspólne działania na poziomie krajowym i europejskim możliwe będzie osiągnięcie zrównoważonej i sprawiedliwej transformacji energetycznej w Polsce.
Treść listu tutaj klik-klik