Solidarność, wiedza i profilaktyka w walce z HIV/AIDS

Światowy Dzień AIDS to czas, w którym przypominamy o znaczeniu profilaktyki, wczesnej diagnostyki oraz rzetelnej wiedzy na temat tej choroby. Dziś nie mówi się już o zakażeniu HIV jako zagrożeniu życia, lecz jako o chorobie przewlekłej. W parze z ogromnym sukcesem, jaki osiągnięto w leczeniu chorych, nie zawsze idzie świadomość społeczna przejawiająca się w niskiej liczbie wykonywanych testów i stosunkowo późnym diagnozowaniu chorych.

• HIV przenosi się poprzez kontakt seksualny, kontakt z krwią lub z matki na dziecko podczas porodu lub karmienia piersią (przy skutecznym leczeniu ryzyko jest niewielkie).
• Nie przenosi się przez codzienne kontakty, korzystanie z tych samych przedmiotów, uścisk dłoni, basen czy ukąszenia owadów.
• Nowoczesne leczenie ARV (antyretrowirusowe) zatrzymuje rozwój choroby i pozwala utrzymać niewykrywalną wiremię (osoby z niewykrywalną wiremią są praktycznie niezakaźne).
• Stosowanie prezerwatyw (prawidłowe) zmniejsza ryzyko zakażenia o 80–95 proc .
• Każda osoba, która miała ryzykowne zachowanie seksualne lub inną ekspozycję na zakażenie, powinna wykonać test.

W okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2024 roku zgłoszono 2 tys. 257 nowo wykrytych zakażeń HIV, 185 zachorowań na AIDS oraz 20 zgonów osób chorych na AIDS.

Spośród wszystkich przypadków HIV zarejestrowanych w 2024 r.: 2 tys. 013 rozpoznano w roku 2024, 223 w 2023 r., pozostałe dotyczą lat wcześniejszych. Od rozpoczęcia badań w 1985 roku do końca 2024 r. zakażenie HIV potwierdzono u 35 175 osób przebywających na terenie Polski. Łącznie odnotowano 4 tys.377 zachorowań na AIDS, a 1 tys. 518 chorych zmarło. Codziennie w Polsce ponad 5 osób dowiaduje się o zakażeniu HIV, a do większości zakażeń dochodzi w wyniku kontaktów seksualnych.

Pomimo ogromnego postępu medycyny oraz dostępności skutecznej terapii antyretrowirusowej wiele osób zakażonych HIV nadal doświadcza stygmatyzacji, uprzedzeń i wykluczenia. Niezrozumienie zasad transmisji wirusa, brak wiedzy o współczesnym leczeniu oraz utrwalone mity sprawiają, że osoby żyjące z HIV często mierzą się z nieuzasadnioną obawą otoczenia, dyskryminacją w miejscu pracy, czy izolacją społeczną. Stygmatyzacja może prowadzić do unikania testowania, lęku przed ujawnieniem swojego statusu i opóźniania leczenia. Tymczasem współczesna terapia ARV pozwala osobom zakażonym prowadzić normalne, aktywne życie, a osoba skutecznie leczona z niewykrywalną wiremią nie przenosi wirusa na partnera drogą kontaktów seksualnych (zasada N=N, Niewykrywalny = Niezakażający).

Dlatego jednym z kluczowych celów działań edukacyjnych Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest przełamywanie stereotypów, wspieranie rzetelnej wiedzy i podkreślanie, że HIV nie przenosi się poprzez codzienne kontakty społeczne. Wyzwaniem na przyszłość jest zwiększenie dostępu do profilaktyki przedekspozycyjnej (PrEP), która odgrywa kluczową rolę w ograniczaniu rozprzestrzeniania się HIV/AIDS. PrEP uzupełnia inne metody ochrony, takie jak stosowanie prezerwatyw czy testowanie, co pozwala skuteczniej chronić osoby z grup podwyższonego ryzyka.

Zakażenie HIV może dotyczyć każdego, dlatego test powinien wykonać każdy, kto choć raz miał sytuację mogącą wiązać się z ryzykiem zakażenia.

W Polsce test na HIV można wykonać:

1. W Punktach Konsultacyjno-Diagnostycznych (PKD) anonimowo, bezpłatnie i bez skierowania, z profesjonalnym wsparciem doradców, we wszystkich województwach. Znajdź PKD w Twojej okolicy.

2. W podstawowej opiece zdrowotnej (POZ). Od maja 2024 r. lekarze POZ mogą zlecać test przesiewowy każdemu dorosłemu pacjentowi – bezpłatnie i bez dodatkowych formalności.

Masz wątpliwości? Skorzystaj z telefonu zaufania HIV/AIDS: 800 888 448 (bezpłatny, czynny w dni robocze 9:00–21:00).                                                                        

Wczesne rozpoznanie zakażenia i szybkie wdrożenie leczenia ARV pozwala:

• zapobiec rozwojowi AIDS,
• chronić partnerów seksualnych (N = N),
• prowadzić pełne i zdrowe życie.

Główny Inspektorat Sanitarny rozpoczął realizację programu edukacyjnego #MłodziŚwiadomi, odpowiadającego na rosnące potrzeby w zakresie wiedzy o chorobach przenoszonych drogą płciową (STI). Program jest skierowany do: uczniów klas 3–5 szkół ponadpodstawowych, studentów wszystkich kierunków, grup zawodowych szczególnie narażonych na ekspozycję, wszystkich osób chcących podnieść swoje kompetencje zdrowotne.

Celem programu jest zwiększanie świadomości na temat chorób przenoszonych drogą płciową STI, ich objawów i konsekwencji zdrowotnych oraz promowanie odpowiedzialnych postaw, rzetelnej wiedzy i regularnych badań.

Więcej o programie #MłodziŚwiadomi

Wojewódzkie i Powiatowe Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne współpracując z Krajowym Centrum ds. AIDS oraz z innymi partnerami w swoich lokalnych środowiskach, prowadzą intensywne działania poprzez m.in.:

• lokalne kampanie edukacyjne i profilaktyczne,
• szkolenia dla młodzieży i dorosłych,
• współpracę ze szkołami i uczelniami,
• dystrybucję materiałów informacyjnych,
• zajęcia warsztatowe dotyczące bezpiecznych zachowań seksualnych,
• wspieranie funkcjonowania PKD i promocję testowania.

Dzięki tej współpracy możliwe jest dotarcie do tysięcy osób rocznie i zwiększanie wiedzy społecznej o HIV.

Zachęcamy wszystkich do korzystania z dostępnych możliwości diagnostycznych – zarówno w PKD, jak i w gabinetach POZ – oraz do aktywnego udziału w działaniach edukacyjnych Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

Wczesna diagnoza to szansa na skuteczne leczenie, ochronę swoich bliskich i pełną kontrolę nad swoim zdrowiem.

_Źródła:

_{https://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/hiv_aids/index.htm}

_{https://www.gov.pl/web/aids/jesienny-europejski-tydzien-testowania-17--24112025}

_{https://www.unaids.org/sites/default/files/media_asset/JC2825_condoms_en.pdf}

_{Parczewski M. i in., Control of HIV across the WHO European region: progress and remaining challenges, Lancet 2025r., https://www.thelancet.com/journals/lanepe/article/PIIS2666-7762(25)00035-3/fulltext [dostęp 19 listopada 2025r.]}

Źródło: GIS